Καστοριάδης, περί ραγιάδων και πολιτών

«Μνημονιακός ο Καστοριάδης;»
Eρώτηση Δημοσιογράφου: Συχνά λέγεται ότι η Ελλάδα είναι «προβληματική», στην Ελλάδα «όλα γίνονται στον αέρα», «χωρίς προγραμματισμό», «χωρίς βάρος». Με τέτοιες διαπιστώσεις συμφωνούν πολλοί. Αλλά περιορίζονται συνήθως μόνο... στις διαπιστώσεις. Γνωρίζω ότι η ελληνική κατάσταση σας απασχολεί βαθιά. Ποια είναι η ερμηνεία σας για όσα συμβαίνουν; Γιατί συμβαίνουν έτσι τα πράγματα στην Ελλάδα; Ποιες οι βαθύτερες αιτίες;


Καστοριάδης: Πρώτον, δεν ξέρω. Δεύτερον, στο μέτρο που μπορώ να ξέρω κάτι, είναι ότι ηπολιτική ζωή του ελληνικού λαού τελειώνει περίπου το 404 π.χ.

Δημοσιογράφος: Νομίζω ότι θα ενοχλήσει πολύ αυτή η διατύπωσή σας.


Καστοριάδης: Τι να κάνουμε. Μιλώ για την πραγματική πολιτική ζωή του λαού ως αυτόνομου παράγοντα. Δεν μιλώ για μάχες, για αυτοκράτορες, για Μεγαλέξανδρους και Βασίλειους Βουλγαροκτόνους. Μετά τον πέμπτο π.Χ. αιώνα και την αυτοκυβέρνηση του λαού στις δημοκρατικές πόλεις -και πάντως, μετά τον περίεργο τέταρτο π.Χ. αιώνα- η ελληνική ελευθερία πεθαίνει. Οι ελληνικές πόλεις γίνονται υποχείριες των βασιλέων της Μακεδονίας. Βεβαίως, ο Αλέξανδρος και οι διάδοχοί του παίζουν έναν κοσμοϊστορικό ρόλο. Κατακτούν την Ασία και την Αίγυπτο. Διαδίδουν την ελληνική γλώσσα και παιδεία. Αλλά πολιτική ζωή,πλέον, δεν υπάρχει. Τα βασίλεια των διαδόχων του Αλεξάνδρου, ως πολιτική συγκρότηση, είναι ουσιαστικά μοναρχίες. Εξάλλου, καθώς ξέρουμε, ο ίδιος ο Αλέξανδρος αντιμετώπισεστασιασμό των Ελλήνων που είχε πάρει μαζί του, διότι ήθελε να τους υποχρεώσει να γονυπετούν μπροστά του, όπως οι Πέρσες μπροστά στο Μεγάλο Βασιλέα – πράγμαανθελληνικότατο, (: Είπαμε ότι ο ορισμός της ελληνκότητας είναι το «ΟΥΧ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΕΙΝ*, ιδέες- ΔΟΓΜΑΤΑ & ανθρώπους- ΔΕΣΠΟΤΕΣ»). Σε όλη τη διάρκεια τηςελληνιστικής εποχής, (: ελληνιστικό = σαν ελληνικό), οι ελληνικές πόλεις, με λίγες περιθωριακές και παροδικές εξαιρέσεις, αποτελούν παιχνίδια στα χέρια των ελληνιστικών δυναστειών. Ακολουθεί η ρωμαϊκή κατάκτηση, κάτω από την οποία οι ελληνικές πόλεις δεν έχουν παρά μόνον κοινοτική ζωή. Κατόπιν, έρχεται η βυζαντινή αυτοκρατορία. Το Βυζάντιο είναι μια ανατολική, θεοκρατική μοναρχία. Στο Βυζάντιο η πολιτική ζωή περιορίζεται στις ίντριγκες της Κωνσταντινούπολης, του αυτοκράτορα, των «δυνατών» και των ευνούχων της αυλής. Και βεβαίως, τα σχολικά μας βιβλία δεν αναφέρουν ότι στη βυζαντινή αυλή υπήρχαν ευνούχοι, όπως σ΄ αυτήν του Πεκίνου.
Δημοσιογράφος: Όλα αυτά αφορούν ένα πολύ μακρινό ιστορικό παρελθόν. Η Ελλάδα ως σύγχρονο νεοελληνικό κράτος έχει, ήδη, ιστορία εκατόν εβδομήντα ετών. Θα θέλατε να επικεντρώσετε σ΄ αυτή την περίοδο;


Καστοριάδης: Μα, αυτή η περίοδος είναι ακατανόητη χωρίς τους είκοσι έναν αιώνες ανελευθερίας που προηγήθηκαν. Λοιπόν, μετά το Βυζάντιο έρχεται η τουρκοκρατία. Μην ανησυχείτε, δεν θα μπω σε λεπτομέρειες. Θα αναφέρω μόνο ότι επί τουρκοκρατίας όση εξουσία δεν ασκείται απευθείας από τους Τούρκους, ασκείται από τους κοτζαμπάσηδες (τους εντολοδόχους των Τούρκων), οι οποίοι κρατούν τους χωριάτες υποχείριους. Συνεπώς, ούτε σ΄ αυτή την περίοδο μπορούμε να μιλήσουμε για πολιτική ζωή. Όταν αρχίζει η Επανάσταση του 1821, διαπιστώνουμε από τη μια μεριά τον ηρωισμό του λαού και από την άλλη, σχεδόν αμέσως, την τεράστια αδυναμία να συγκροτηθεί μια πολιτική κοινωνία**. Την επομένη της πτώσης της Τριπολιτσάς αρχίζουν οι εμφύλιοι πόλεμοι.
Δημοσιογράφος: Πού οφείλεται αυτή η «τεράστια αδυναμία να συγκροτηθεί μια πολιτική κοινωνία»; Ποιοι είναι οι λόγοι;

Καστοριάδης: Ουδείς μπορεί να δώσει απάντηση στην ερώτησή σας για ποιο λόγο, κάποιος, σε μιαν ορισμένη στιγμή, δεν δημιούργησε κάτι. Η συγκρότηση ενός λαού σε πολιτική κοινωνία δεν είναι δεδομένη, δεν είναι κάτι που χαρίζεται, αλλά κάτι που δημιουργείται. Μπορούμε απλώς να διαπιστώσουμε ότι, όταν απουσιάζει μια τέτοια δημιουργία, τα χαρακτηριστικά της προηγούμενης κατάστασης διατηρούνται ή αλλάζουν μόνο μορφή.
Δημοσιογράφος: Και ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτά στην ελληνική περίπτωση;


Καστοριάδης: Ορισμένα τα εντοπίζουμε, ήδη, στους εμφύλιους πολέμους της Επανάστασης του 1821. Βλέπουμε, για παράδειγμα, ότι η νομιμοφροσύνη και η αλληλεγγύη έχουν τοπικό ή τοπικιστικό χαρακτήρα, ισχυρότερο συχνά από τον εθνικό. Βλέπουμε, επίσης, ότι οιπολιτικές κατατάξεις και διαιρέσεις είναι συχνά σχετικές με τα πρόσωπα των «αρχηγών» και όχι με ιδέες, με προγράμματα, ούτε καν με «ταξικά» συμφέροντα. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό είναι η στάση απέναντι στην εξουσία. Στην Ελλάδα, μέχρι και σήμερα, το κράτος εξακολουθεί να παίζει τον ρόλο του ντοβλετιού, δηλαδή μιας αρχής ξένης και μακρινής, απέναντι στην οποία είμαστε ραγιάδες και όχι πολίτες. Δεν υπάρχει κράτος νόμου και κράτος δικαίου, ούτε απρόσωπη διοίκηση που έχει μπροστά της κυρίαρχους πολίτες. Το αποτέλεσμα είναι η φαυλοκρατία ως μόνιμο χαρακτηριστικό. Η φαυλοκρατία συνεχίζει την αιωνόβια παράδοση της αυθαιρεσίας των κυρίαρχων και των «δυνατών»: ελληνιστικοί ηγεμόνες, Ρωμαίοι ανθύπατοι, Βυζαντινοί αυτοκράτορες, Τούρκοι πασάδες, κοτζαμπάσηδες, Μαυρομιχάληδες, Κωλέττης, Δηλιγιάννης.
Δημοσιογράφος: Εξαιρέσεις δεν βλέπετε να υπάρχουν; Εξαιρέσεις εντοπισμένες κυρίως στον 19ο και στον 20ό αιώνα;


Καστοριάδης: Ε, υπάρχουν δυο-τρεις εξαιρέσεις: ο Τρικούπης, ο Κουμουνδούρος, τοβενιζελικό κίνημα στην πρώτη περίοδό του. Αλλά τα όποια αποτελέσματά τους καταστράφηκαν από τη δικτατορία του Μεταξά, την Κατοχή, τον Εμφύλιο, τον ρόλο του παλατιού, τη δικτατορία της 21ης Απριλίου, την πασοκοκρατία. Στο μεταξύ, μεσολάβησε οσταλινισμός που κατόρθωσε να διαφθείρει και να καταστρέψει αυτό που πήγαινε να δημιουργηθεί ως εργατικό και λαϊκό κίνημα στην Ελλάδα. Τα αποτελέσματα τα πληρώνουμε ακόμη. Μου ζητάτε να σας εξηγήσω. Μπορείτε να μου εξηγήσετε εσείς, γιατί οι Έλληνες, που σκοτώνονταν εννέα χρόνια, για να απελευθερωθούν από τους Τούρκους, θέλησαν αμέσως μετά ένα βασιλιά; Και γιατί, αφού έδιωξαν τον Όθωνα, έφεραν τον Γεώργιο; Και γιατί μετά ζητούσαν «ελιά, ελιά και Κώτσο βασιλιά»;
Δημοσιογράφος: Μα, οι δικές σας απαντήσεις ενδιαφέρουν ιδίως όταν αφορούν ερωτήματα που εσείς θέτετε. Θα θέλατε, λοιπόν, να διατυπώσετε τις απόψεις σας;


Καστοριάδης: Σύμφωνα με την παραδοσιακή «αριστερή» άποψη, όλα αυτά τα επέβαλαν η Δεξιά, οι κυρίαρχες τάξεις και η μαύρη αντίδραση. Μπορούμε όμως να πούμε ότι όλα αυτά τα επέβαλαν στον ελληνικό λαό ερήμην του ελληνικού λαού; Μπορούμε να πούμε ότι ο ελληνικός λαός δεν καταλάβαινε τι έκανε; Δεν ήξερε τι ήθελε, τι ψήφιζε, τι ανεχόταν; Σε μιαν τέτοια περίπτωση αυτός ο λαός θα ήταν ένα νήπιο. Εάν όμως είναι νήπιο, τότε ας μη μιλάμε για δημοκρατία. Εάν ο ελληνικός λαός δεν είναι υπεύθυνος για την ιστορία του, τότε, ας του ορίσουμε έναν κηδεμόνα. Εγώ λέω ότι ο ελληνικός λαός -όπως και κάθε λαός- είναι υπεύθυνος για την ιστορία του, συνεπώς, είναι υπεύθυνος και για την κατάσταση, στην οποία βρίσκεται σήμερα.
Δημοσιογράφος: Πώς την εννοείτε αυτή την ευθύνη;


Καστοριάδης: Δεν δικάζουμε κανέναν. Μιλάμε για ιστορική και πολιτική ευθύνη. Ο ελληνικός λαός δεν μπόρεσε έως τώρα να δημιουργήσει μια στοιχειώδη πολιτική κοινωνία. Μια πολιτική κοινωνία, στην οποία, ως ένα μίνιμουμ, να θεσμισθούν και να κατοχυρωθούν στην πράξη τα δημοκρατικά δικαιώματα τόσο των ατόμων όσο και των συλλογικοτήτων.
Δημοσιογράφος: Θέλετε να πείτε ότι -αντιθέτως- σε άλλες χώρες, στη Δυτική Ευρώπη, (: ;?; Μάλλον πρόκειται για «ό,τι» αντί «ότι» και θέλει και ένα «έγινε»: Θέλετε να πείτε ό,τι έγινε -αντιθέτως- σε άλλες χώρες, στη Δυτική Ευρώπη).


Καστοριάδης: Εκεί, αυτό έγινε! Ο μακαρίτης ο Γιώργος Καρτάλης έλεγε κάνοντάς μου καζούρα στο Παρίσι το 1956: «Κορνήλιε, ξεχνάς ότι στην Ελλάδα δεν έγινε Γαλλική Επανάσταση». Πράγματι, στην Ελλάδα δεν έχει υπάρξει εποχή που ο λαός να έχει επιβάλει, έστω και στοιχειωδώς, τα δικαιώματά του. Και η ευθύνη, για την οποία μίλησα, εκφράζεται με την ανευθυνότητα της παροιμιώδους φράσης: «εγώ θα διορθώσω το ρωμέικο;». -Ναι, κύριε, εσύ θα διορθώσεις το ρωμέικο, στο χώρο και στον τομέα όπου βρίσκεσαι

*Ο Κορνήλιος Καστοριάδης (Κωνσταντινούπολη, 11 Μαρτίου 1922- Παρίσι, 26 Δεκεμβρίου 1997) ήταν Έλληνας φιλόσοφος, οικονομολόγος και ψυχαναλυτής. Συγγραφέας του έργου Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας, διευθυντής σπουδών στην Σχολή Ανωτέρων Σπουδών Κοινωνικών Επιστημών του Παρισιού από το 1979, και φιλόσοφος της αυτονομίας, υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους στοχαστές του 20ου αιώνα.
Πηγή- capital.gr

———————————
* ΟΥΧ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΕΙΝ: Είναι ολόκληρο βιβλίο αυτό, για όποιον έχει όρεξη… Οι αναφορές στο ρητό αυτό βρίσκονται στις σελίδες 151, 173, 209, 304, 363, 462, 448
Εδώ είναι το απόσπασμα με αρχή την σελίδα 363:
«Η «αυθεντία» της ελληνικής Φιλοσοφίας, Επιστήμης, Τέχνης, Ποίησης, Ρητορικής, ήταν αυτόχρημα καταπιεστική, καμιά άλλη παιδεία δεν μπορούσε να τα βάλει μαζί της. Βέβαια, η ελληνική παιδεία είχε γεννηθεί κάτω από τις ιδιαίτερες συνθήκες της «Πόλεως», αλλά όπως φαίνεται ήδη από τον Ισοκράτη και τους μαθητές του, πολλοί από τους οποίους πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους σε ξένες δυναστείες, είχε αποσυνδεθεί από τις πολιτικές-κοινωνικές αυτές προϋποθέσεις. Ως ανεξάρτητη πλέον δύναμη η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ μεταβλήθηκε σε κοινωνικό και πολιτικό παράγοντα πρώτου βαθμού, που με βάσην αυτόν κ ρ ί ν ο ν τ α ν η ελληνικότητα των ανθρώπων και δ ι α κ ρ ί ν ο ν τ α ν οι Έλληνες από τους Βαρβάρους. Η δύναμη αυτή επέζησε πολλές μεταβολές της πολιτικής ιστορίας που παρατηρούνται ανάμεσα στον 4ο αι. π.Χ. και την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Επέζησε ακόμα και κατά τους αιώνες της Τουρκοκρατίας», (Dihle).
Η ελληνική Παιδεία, αφυπνίζει στον άνθρωπο το «ΑΥΘ-ΥΠΕΥΘΥΝΟΝ». Το ότι είναι, δηλαδή, ο ίδιος ο άνθρωπος υπεύθυνος για τις πράξεις του, κι όχι κανένας άλλος, -άνθρωπος ή θεός. Δεν δικαιούται ο Έλλην να κλαψουρίζει και να ικετεύει έλεος και χάρη από τους θεούς, γιατί, είναι του ιδίου γένους οντότητες κι άρα, κι ο ίδιος «εν Δυνάμει» θεός. Οπότε, είναι μωρία, μ@λ@κία και άνοια, να πέφτει στα γόνατα απέναντι σ’ έναν ισοδύναμό σου και να μεταθέτειαναξιο-πρεπέστατα την δικιά του ευθύνη σε ξένες πλάτες και, μάλιστα, της ίδιας δύναμης! Γι’ αυτό, και το «ΟΥΧ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΕΙΝ*», που απαγορεύει να προσκυνάς και σε πνευματικό επίπεδο (ιδέες – δόγματα) και σε φυσικό (ανθρώπους – δεσπότες), είναι η κωδικοποίηση της Ελληνικότητας, του ελληνικού Ήθους- τρόπου, που παράγει η Ελληνική Παιδεία.
«Στους Έλληνες η λατρεία των επιχώριων θεών ήταν το επίκεντρο της πολιτικής ζωής, και ό-λ-ο-ι οι δημόσιοι λειτουργοί ήσαν υπεύθυνοι απέναντι στους θεούς της πόλης τους,χωρίς να διατηρούν μεταξύ τους ιδιαίτερη σχέση, που να τους δια-κρίνει από τους άλλουςπολίτες», γράφει και πάλι ο Mr. Dihle, πανεπιστημιακός καθηγητής Κλασσικής Φιλολογίας και σημερινός πρόεδρος της Ακαδημίας Επιστημών της Χαϊδελβέργης, στο πολύ χρήσιμο βιβλίο του «Οι Έλληνες και οι ξένοι». Και συνεχίζει: «Ιερατείο με την κυριολεκτική έννοια του όρου, δηλαδή μιας ομάδας που να μονο-πωλεί τη σχέση με την Θεότητα, δεν υπήρξε ποτέστους Έλληνες. Στις μεγάλες μοναρχίες, που οι Έλληνες τις θεωρούν τυπικό φαινόμενο της Ανατολής, ο δυνάστης ήταν ο πλησιέστερος θνητός στους θεούς. Είχε τόσες πολλές εξουσίες ώστε συνήθως θεωρούνταν ειδικός πληρ-εξούσιος, ενίοτε μάλιστα και υιός ή ενσάρκωση της ανώτερης θεότητας της χώρας του, πράγμα που τον καθιστούσε πρόσωπο ιερό και απαραβίαστο. Η Ιδεολογία της κυριαρχίας και της νομιμότητάς της ήταν σαφέςχαρακτηριστικό κυρίως Μοναρχιών που προέβαλαν δ-υ-ν-ά-μ-ε-ι την αξίωσηΚοσμοκρατορίας, (: όπως, π.χ., οι Ρωμαίοι, τότε, κι οι WASP, σήμερα), είτε επειδή η κατακτημένη χώρα, όπως η Αίγυπτος, ταυτιζόταν με τον κόσμο, είτε επειδή ο μονάρχης, όπως στην αρχαία Ακάδ, εθεωρείτο βασιλιάς «των τεσσάρων ηπείρων». Το κυριαρχούμενο κράτος γινόταν καθρέπτης της κοσμικής τάξης, όπως την είχαν καθ-ιερώσει οι θεοί, που επίγειος εκπρόσωπός τους ήταν ο Δεσπότης. Η δίκαιη τάξη μεταξύ των ανθρώπων, την οποία όριζε ο βασιλιάς, ήταν κατ’ αυτόν τον τρόπον ανάλογη της θεϊκής – φυσικής κοσμικής τάξης».
Αυτό δεν μπορούσε ποτέ να συμβεί στις ελληνικές Π ό λ ε ι ς, «διότι οι ελληνικές Πόλεις, ως πολιτικές οντότητες ήταν εξ ορισμού *Ε*Λ*Ε*Υ*Θ*Ε*Ρ*Ε*Σ* και Α~Υ~Τ~Ο~Ν~Ο~Μ~Ε~Σ, α ν ε ξ ά ρ τ η τ α από το πραγματικό πολιτικό καθεστώς, ε π ο μ έ ν ω ς δεν μπορούσαν π-ο-τ-έ να είναι ιδιο-κτησία ενός Δυνάστη .. Στην Ανατολή υπήρχαν, βέβαια, παλαιά κέντρα αστικής ζωής και παιδείας, αλλά χωρίς την δεσπόζουσα πολιτική παράμετρο της ελληνικής Πόλης. Κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή, η ελληνική Πόλη εθεωρείτο πάντα πολιτικόκέντρο. Μέχρι και στην «κοινή» ελληνική γλώσσα των αυτοκρατορικών χρόνων, η λέξη«πολιτεύεσθαι» έχει την σημασία της ανάληψης κάποιου αξιώματος στην διοίκηση της πόλης και όχι την κατάληψη κάποιας δημόσιας θέσης στην υπηρεσία του βασιλιά ή του αυτοκράτορα. Όπου οι Έλληνες δεν ζούσαν υπό το καθεστώς μιας αυτόνομης Πόλης, αλλά με το δικό τους Δίκαιο μέσα σε ένα ξένο περιβάλλον, αποκαλούσαν την κοινότητά τους«Πολίτευμα» (ένωση Ελλήνων πολιτών). Ένα τέτοιο πολίτευμα Κρητών υπάρχει αποδεδειγμένα στην Αίγυπτο τον 2ο π.Χ. Αιώνα, (“Papyrus Tebtunis”).
Ο περίφημος ορισμός του Αριστοτέλη για τον άνθρωπο ως «ζώου πολιτικού», που φανερώνει την πεποίθηση, ότι μ-ό-ν-ο-ν σε μια πολιτική κοινότητα μπορεί ο άνθρωπος να αναπτυχθεί, ήταν βαθιά ριζωμένη στην συνείδηση των Ελλήνων. Η λέξη «πολιτικός» μπόρεσε στην μετακλασική εποχή να πάρει την σημασία του «ηθικού, ευγενικού» ανθρώπου, όπως την αναφέρει ο Αριστοτέλης στα «Πολιτικά» 1253 και αλλού».



* «..Ο Σπερθίας, ο γιος του Ανήριστου, και ο Βούλης, ο γιος του Νικόλαου, .. προσφέρθηκανεθελοντικά να πληρώσουν με την ζωή τους την οφειλόμενη ικανοποίηση προς τον Ξέρξη για τους κήρυκες του Δαρείου που είχαν βρει τον θάνατο στη Σπάρτη (: Τους σκότωσαν, μόλις τους είπαν να υποδουλωθούν στον Πέρση βασιλιά, θεωρώντας το προσβολή. Επειδή, όμως, οι κήρυκες/πρέσβεις ήταν ιερές οντότητες, θεώρησαν τον λοιμό που έπεσε αργότερα θεϊκή τιμωρία, γι’ αυτό πήραν την παραπάνω απόφαση) .. Καθώς λοιπόν πορεύονταν προς τα Σούσα επισκέφτηκαν και τον Υρδάνη, (: Πέρσης, αρχηγός των 10.000 «αθανάτων» της σωματοφυλακής του «Μεγάλου Βασιλιά» και διοικητής των παραθαλάσιων ασιατικών περιοχών, που…), .. τους ρώτησε τα εξής: “Λακεδαιμόνιοι, γιατί αποφεύγετε να συμφιλιωθείτε με τον βασιλιά; .. Αν θέσετε τον εαυτό σας στην υπηρεσία του βασιλιά, ο καθένας σας θα έχει την δυνατότητα να εξουσιάζει ένα τμήμα της Ελλάδας, που θα σας παραχωρούσε ο βασιλιάς”. Σ’ αυτά όμως εκείνοι αποκρίθηκαν: “Υδάρνη, η συμβουλή που μας δίνεις δεν αφορά όμοιες καταστάσεις. Δίνεις δηλαδή συμβουλές για κάτι για το οποίο έχεις πείρα, ενώ είσαι άπειρος άλλων πραγμάτων. Ξέρεις δηλαδή καλά τι σημαίνει να είσαιδούλος, αλλά δεν έχεις αποκτήσει ακόμη εμπειρία ε λ ε υ θ ε ρ ί α ς, ούτε ξέρεις αν αυτή είναι κάτι το ευχάριστο ή όχι. Γιατί αν την είχες δοκιμάσει, θα μας συμβούλευες να την υπερασπιζόμαστε όχι με δόρατα, αλλά και με τσεκούρια (!!!)”.
Αυτά λοιπόν απάντησαν στον Υρδάνη. Και από κει πήγαν στα Σούσα κι ήρθαν πρόσωπο με πρόσωπο με τον βασιλιά. Κι όταν, από την αρχή πάλι, τους διέταξαν οι σωματοφύλακές του -μάλιστα χρησιμοποιώντας και βία- να προσκυνήσουν το βασιλιά, αυτοί είπαν ότι σε καμιά περίπτωση δεν θα το έκαναν, όσο κι αν για το λόγο αυτό τους έσπρωχναν προς τα κάτω το κεφάλι. “Ούτε γαρ σφι εν νόμω είναι άνθρωπον προσκυνέειν…”, γιατί ούτε ήταν σύμφωνο με τους ν ό μ ο υ ς της πατρίδας τους να π ρ ο σ κ υ ν ο ύ ν ά ν θ ρ ω π ο, αλλά ούτε ήρθαν για τον σκοπό αυτό. Κι όταν π ά λ ε ψ α ν για να αποφύγουν το π ρ ο σ κ ύ ν η μ α για δεύτερη τώρα φορά, είπαν…», Ηρόδοτος, Πολύμνια, 136, μετφρ. Συντομόρου Γαβριήλ,Ζήτρος – Το Βήμα, σελ. 245-7

&&&&
** “Την ανάστασιν των Ελλήνων προείδε και προείπε διαρρήδην ο Κοραής από του 1800, αλλ’ ότε εξερράγη ο αγών επρέσβευεν ότι ώφειλε να συμβή τω 1850 και ουχί τω 1821, ότι εγένετο άωρος, πριν ή το έθνος αποκτήση παιδείαν ικανήν να οργανώση και διατάξη τηννέαν ΠΟΛΙΤΕΙΑΝ”, “Ελευθερουδάκης”, λ. “Κοραής”.
Αυτό το έλλειμμα είναι που μας κατατρώει. Αυτός είναι ο Λόγος για την «τεράστια αδυναμία να συγκροτηθεί μια πολιτική κοινωνία», που λέει ο Καστοριάδης, και η απάντηση στην ερώτηση του δημοσιογράφου «Πού οφείλεται αυτή η «τεράστια αδυναμία να συγκροτηθεί μια πολιτική κοινωνία»; Ποιοι είναι οι λόγοι;», που αδυνατεί να απαντήσει ο Καστοριάδης. Η Εκπαίδευση ΟΦΕΙΛΕΙ να γίνει «Η» Εθνική μας πολιτική, τα τριάντα επόμενα χρόνια, -παίδες. Είχαμε να ανοίξουμε βιβλίο, -μη ξεχνάτε-, 2000 χρόνια…
http://gkdata.gr